Rehberlik Hizmetleri

0 25.09.2021 231

REHBERLİK HİZMETLERİNİN AMAÇLARI

Türk Millî Eğitiminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; kendini tanıyan, kendine sunulan eğitsel ve mesleki fırsatları değerlendirebilen, sorumluluk alabilen bireyler yetiştirilmesini ve bireylerin toplum içinde sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için sosyal duygusal, akademik ve kariyer gelişimlerini desteklemeyi amaçlar.

REHBERLİĞİN İLKELERİ

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri:

a) Planlı, programlı, bilimsel esaslara dayalı olarak sunulan profesyonel bir hizmettir.

b) Eğitim sürecinin bütünlüğü içerisinde öğretim sürecini destekleyecek nitelikte sunulur.

c) Öğrencinin bütüncül gelişimine hizmet eder.

ç) Tüm öğrencileri kapsayacak şekilde gelişimsel ve önleyici yaklaşımı esas alır.

d) Öğrencilerin gelişimsel ihtiyaçları ile okulun imkânları ve çevre koşulları doğrultusunda planlanır, uygulanır ve değerlendirilir.

e) Öğrencinin gelişimini desteklemek amacıyla tüm paydaşlar tarafından ortak bir anlayış ve iş birliği içerisinde hesap verebilir bir yaklaşımla yürütülür.

f) Bakanlıkça hazırlanan etik yönerge doğrultusunda yürütülür.

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMET TÜRLERİ

Gelişimin sürekliliği ve bütünlüğü temelinde bireylerin gelişim görevlerini yerine getirmeleri ve gerekli yeterlikleri kazanmaları için aşağıdaki gelişim alanlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sunulur:

a) Sosyal duygusal gelişim alanı; bireyin kendini tanıması, var olan yönleriyle kendini kabul etmesi ve geliştirmesi, duygularını fark etmesi, düzenlemesi ve yönetebilmesi, başkalarını anlaması ve kabul etmesi, kişiler arası sağlıklı ilişkiler geliştirmesi için gerekli bilgi, tutum ve davranışları edinebilmesi, karar vermesi, hedefler oluşturabilmesi ve hedeflerine ulaşmak için çaba göstermesi, kişisel güvenliğini sağlayabilmesi, aile ve toplumsal değerler ile doğaya karşı duyarlılık kazanmasını içeren gelişim alanıdır.

b) Akademik gelişim alanı; bireyin öğrenim gördüğü okula ve okulun çevresine uyum sağlaması, okul ve sınıf kurallarını benimsemesi, okula aidiyet duygusu geliştirmesi, akademik çalışmalarında devamlılık, kararlılık ve çaba göstermesi, sorumluluk alabilmesi, çalışmalarına değer vermesi ve hayat boyu öğrenmeye yönelik uygun akademik anlayış ve sorumluluk bilinci geliştirmesi, akademik gelişimi ve başarısı için gereken bilgi, beceri ve tutumu kazanmasını içeren gelişim alanıdır.

c) Kariyer gelişim alanı; bireyin ilgi, yetenek, değer ve kişilik özeliklerini tanıması, mesleki seçenekleri fark etmesi, mesleklerin gerektirdiği nitelikler ile kişisel özellikleri arasında bağ kurması, mesleklere yönelik olumlu tutum geliştirmesi, kariyer farkındalığı kazanması, iş yaşamı ile eğitim arasındaki ilişkiyi ve yaşam boyu öğrenmenin kariyer gelişimi açısından önemini fark etmesini içeren gelişim alanıdır.

ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin amaç ve ilkeleri öğretim kademelerine göre değişmemekle birlikte uygulanan programlar, etkinlikler, kullanılan yöntem ve teknikler, müdahale biçimleri ve yoğunluğu bireylerin ihtiyaçları ve gelişim özellikleri dikkate alınarak belirlenir. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bireylerin sosyal duygusal, akademik ve kariyer gelişimlerini desteklemek amacıyla aşağıdaki öğretim kademelerinde yürütülür:

a) Okul öncesi dönemde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; çocuğun kendini tanıması, sosyalleşmesi, özgüven geliştirmesi, sınırlarını keşfetmesi, okula uyum sağlaması, okula ve öğrenmeye yönelik olumlu tutum geliştirmesi, yetenek ve ilgi alanları hakkında farkındalık kazanması amacıyla yürütülür.

b) İlkokul kademesinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; öğrencinin okula uyum sağlaması, eğitim ortamlarına ve öğrenmeye yönelik olumlu tutum geliştirmesi, öğrenmeyi öğrenme ve öğrendiklerini aktarmaya yönelik bilişsel beceriler kazanması, kendini tanıması, özgüven geliştirmesi, duyguları tanıma ve ifade etme, arkadaş edinme, problem çözme gibi becerileri kazanması amacıyla yürütülür.

c) Ortaokul kademesinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; öğrencinin arkadaşlık ilişkisi kurma ve geliştirme, karar verme, sorumluluk alma ve çatışma çözme gibi yaşam becerileri kazanması, ergenlik dönemindeki değişimlere uyum sağlaması, kendine uygun öğrenme yöntemleri doğrultusunda çalışma becerileri geliştirmesi, ilgi, yetenek ve kişilik özellikleri ile güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek kariyer hedefleri doğrultusunda üst öğrenim kurumlarına yönelmesi amacıyla yürütülür.

ç) Ortaöğretim kademesinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; öğrencinin bireysel özelliklerini değerlendirip sağlıklı bir kimlik oluşturması, ergenlik dönemindeki değişimlere uyum sağlaması, değerlerini fark etmesi ve kendi değerleri ile toplumsal değerler arasında bağ kurabilmesi, verimli, sistemli ve planlı çalışma alışkanlığı kazanması, kariyer hedefleri doğrultusunda üst öğrenim, meslek ve iş alanlarına yönelmesi amacıyla yürütülür.

d) Hayat boyu öğrenme kurumlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; bireyin meslek öncesi eğitim alması, iş yaşamına hazırlanması, yeni bir meslek edinmesi, aktarılabilir becerilerin iş ve meslek yaşamındaki önemini fark etmesi amacıyla gelişim dönemi özellikleri, ihtiyaçları, beklentileri, çevre koşulları, sosyoekonomik ve kültürel özellikleri dikkate alınarak yürütülür.

OKUL REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA PROGRAMI

İhtiyaç analizi: Programın tasarlanması sürecinde her eğitim öğretim yılı mayıs ayında test ve test dışı teknikler kullanılarak öğrencilerin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin ihtiyaçları belirlenir.

Hedeflerin belirlenmesi: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kapsamında genel hedefler Bakanlıkça, yerel hedefler rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri il yürütme komisyonlarınca, özel hedefler eğitim kurumlarınca belirlenir.

Okul rehberlik ve psikolojik danışma programının hazırlanması

Okul rehberlik ve psikolojik danışma programında;

a) Genel, yerel ve özel hedeflere,

b) Gelişimsel ve önleyici hizmetler, iyileştirici hizmetler ve destek hizmetlere,

c) Okuldaki tüm öğrencileri kapsayacak faaliyetlere,

ç) Değerlendirme süreçlerine, yer verilir.

Uygulama ve değerlendirme

(1) Eğitim kurumlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; gelişimsel ve önleyici hizmetler, iyileştirici hizmetler ve destek hizmetler esas alınarak sunulur.

(2) Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; bireysel ve grupla psikolojik danışma ve rehberlik, psikoeğitim programı uygulama, akran temelli çalışmalar, bireyi tanıma tekniklerini uygulama, seminer, panel, konferans, kurs ve gezi düzenleme, sınıf rehberliği çalışmaları ile yayın hazırlama gibi faaliyetlerle yürütülür. İhtiyaç halinde bu hizmetler çevrimiçi bilgi teknolojileri kullanılarak uzaktan verilebilir.

(3) Okul rehberlik ve psikolojik danışma programı; ders yılı boyunca rehber öğretmen/psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmenleri, öğretmenler ve eğitim kurumu yöneticileri ile iş birliği içerisinde uygulanır ve programın etkililiği ders yılı sonunda kanıta dayalı olarak değerlendirilir.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ ETİK YÖNERGESİ

Rehber öğretmen/psikolojik danışmanın görevleri

(1)Rehber öğretmen/psikolojik danışmanların rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etik ilkeler doğrultusunda yürütülmesine ilişkin görevleri şunlardır:

a)Yetkinlik ilkesi kapsamında;

1)Yetkinlik sınırları dâhilinde hizmet sunar.

2)Mesleki bilgi, beceri ve yeterliliğini arttırmak için mesleğine ilişkin güncel gelişmeleri takip eder ve bu amaçla mesleki gelişim imkânlarını kullanır.

3)İhtiyaç duyduğu konularda gerektiğinde süpervizyon alır.

4)Yardım hizmeti sunulan bireyin iyiliğini ve yararını gözeterek ilgili kişi ve kurumlarla iş birliği ve eş güdüm içinde çalışır.

5)Bireyin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin müdahale alanı ya da rehber öğretmen/psikolojik danışmanın mesleki yeterlikleri dışında kalan bir uzmanlık alanında yardıma ihtiyaç duyması durumunda, bireyi yardım alabileceği daha yetkin uzman kişi, kurum ve kuruluşlara yönlendirir.

6)Bireyin yönlendirilebileceği başka bir ruh sağlığı uzmanı olmaması veya bireyin başka bir ruh sağlığı uzmanından yardım alma imkânının olmadığı durumlarda etik ikilem karar alma basamaklarını takip eder ve uygunsa yardım hizmeti sunmaya devam eder.

7)Rehber öğretmen/psikolojik danışman rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini en etkili şekilde sunabilmek için iyilik hâlini korur. İyilik hâlini olumsuz etkileyen durumlar nedeniyle görev ve sorumluluklarını yerine getirmekte güçlük yaşadığında gerekli tedbirleri alır.

b)Dürüstlük ilkesi kapsamında;

1)Kendini doğru olarak tanıtır ve mesleki nitelikleri hakkında doğru bilgi verir.

2)Gerçekleştirdiği çalışmalarda bireylere doğru ve güvenilir bilgi verir.

3)Kendine veya bir tanıdığına maddi bir destek sağlamak için öğrenciyi okul dışındaki kurum veya kişilere yönlendirmez.

4)Çalışmalarını herhangi bir maddi ve/veya manevi fayda ya da çıkar sağlamadan yürütür.

c)Gizlilik ilkesi kapsamında;

1)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinden yararlanan bireylere ilişkin hizmetin gerektirdiği özel ve gizlilik içeren bilgi ve belgeleri, bireyin izni olmadan, birey reşit değilse velisinin izni olmadan adli ve idari soruşturma kapsamı haricinde paylaşmaz.

2)Bireysel veya grupla psikolojik danışma sürecinin başlangıcında, kişinin kendine ya da başkalarına zarar vermiş ya da zarar verecek olması durumunda gizlilik ilkesinin geçerli olmayacağını ve danışma sürecinde elde edilen bilginin yetkili kişilerle paylaşılacağını bireye bildirir.

3)İhmal ve istismar vakalarında veya ihmal ve istismar şüphesi durumlarında kişinin beyanını esas alarak olayın gerçekleştiği zamana bakmaksızın tutanak tutar ve gerekli mercilere bildirir.

4)İhmal ve istismar vakalarının veya ihmal ve istismar şüphesi durumlarının bildirim süreci ve sonrasında bireyin en az şekilde etkilenmesi için gerekli desteği sağlar.

5)Rehber öğretmen/psikolojik danışman süpervizyon alırken yardım hizmeti sunulan bireyin onayını almak veya kişisel bilgilerini gizlemek koşulu ile psikolojik danışma sürecine ilişkin bilgileri süpervizyon aldığı kişiyle paylaşabilir.

6)Bireyin aynı zamanda diğer ruh sağlığı uzmanları tarafından da takip edilmesi veya başka bir uzmana yönlendirilmesi durumunda bireye ait bilgileri bireyin, birey öğrenci ise velisinin izni ile paylaşabilir.

7)Bireylerin ses veya görüntüsünü kaydetmeden önce bireyin, birey öğrenci ise velisinin yazılı iznini alır.

8)Grup etkinliklerinde veya grupla psikolojik danışmada paylaşılanların grup içinde kalmasının önemi konusunda grup üyelerini bilgilendirir ve gizliliğe uyma konusunda teşvik eder.

ç)Duyarlılık ilkesi kapsamında;

1)Irk, dil, din, renk, cinsiyet, görüş ve statü ayrımcılığı yapmaksızın danışanlarına eşit ve adil davranır.

2)Hayat boyu rehberlik anlayışıyla bireylerin yaş, gelişim özellikleri ve öğretim kademelerini dikkate alır ve bireylerin bütüncül olarak gelişimine katkı sağlar.

3)Sunduğu hizmetlerde bireysel ve toplumsal özellikler ile ihtiyaçları göz önünde bulundurur.

4)Bireye zarar verici davranışlardan, uygulamalardan ve tutumlardan kaçınır.

5)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin objektifliğini ve bireye yönelik yararını engelleyecek/bozacak nitelikteki her türlü ilişkiden kaçınır.

6)Bireysel ve grupla psikolojik danışma hizmeti sunarken bireylerin gönüllü katılımını esas alır. Ancak yasal süreçler gibi zorunlu olarak psikolojik danışma hizmeti verilen durumlarda danışanları sürece katılmaya teşvik eder.

7)Bireyin ve ailesinin seçim ve kararlarına saygı gösterir.

8)Rehber öğretmen/psikolojik danışman kendi değerlerinin ve inançlarının farkında olur, yardım sunduğu bireyi kendi değer ve inançları doğrultusunda etkilemeye çalışmaz.

9)Disiplin kuruluna veya öğrenci davranışlarını değerlendirme kuruluna sevk edilen öğrencilere ilişkin raporun hazırlanması sürecinde öğrencinin gelişim dönemi özellikleri, duygu, düşünce ve davranışlarının nedenleri, aile yapısı ve sosyal çevresi gibi etkenleri bir bütün olarak değerlendirir. Raporda öğrencinin ceza alması ya da almaması yönünde herhangi bir ifadeye yer vermez.

d)Bilimsellik ilkesi kapsamında;

1)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini bilimsellik esasına dayalı olarak sunar.

2)Psikolojik ölçme araçlarının kullanılmasında Bakanlıkça alınan önlemlere uygun olarak hareket eder.

3)Psikolojik ölçme aracının geçerliği, güvenirliği, geliştirme ya da uyarlama çalışmaları, sınırlılıkları ve bu aracın hangi amaçlar için nasıl kullanılacağı konularında yeterli bilgi ve beceriye sahip olur ve psikolojik ölçme aracının uygulama yönergesinde belirtilen kurallara uygun olarak hareket eder.

4)Uygulama ve değerlendirme yeterliliğine sahip olmadığı psikolojik ölçme araçlarını kullanamaz ve yeterlilik sınırlarını aşamaz.

5)Kişinin dil, engel durumu gibi bireysel farklılıklarına ve gelişimsel özelliklerine uygun psikolojik ölçme araçlarını kullanır.

6)Psikolojik ölçme aracının içeriğinin korunmasından ve sonuçlarının gizliliğinden sorumludur.

7)Uyguladığı psikolojik ölçme aracına ilişkin sonuçlar hakkında bireye bilgi verir. Tanılama amacıyla kullanılan ölçme araçlarında bireyin ve ailesinin sonuçları sayısal değer olarak talep etmesi hâlinde sonucu zekâ bölümü aralıkları çerçevesinde verir. Ayrıca kullanılan ölçeğin sınırlılıkları ile ilgili bilgi verir.

8)Kullanacağı bireyi tanıma tekniklerinin geçerli, güvenilir ve kültüre uygun olmasına dikkat eder.

9)Bireyi tanıma çalışmalarında tek bir psikolojik ölçme aracı sonucuna göre birey hakkında kesin yargıya varmak yerine, uyguladığı diğer test ve test dışı tekniklerin sonuçlarını birlikte değerlendirir.

10)Araştırma ve projelerde kullanılacak veri toplama araçlarında yer alan soruların veya ifadelerin etik açıdan uygun olmasına ve katılımcıların kişilik haklarını ihlal eder nitelikte olmamasına dikkat eder.

11)Başka kişi ya da kurumların geliştirdiği veri toplama araçlarını kullanmak istemesi durumunda veri toplama araçlarını kullanmak için ilgili kişi veya kişiler ile kurum veya kurumlardan gerekli izni alır.

12)Araştırma sürecinde toplanan kişisel verileri araştırma amacı dışında katılımcıların izni olmaksızın hiçbir kişi, kurum ve kuruluşla paylaşmaz.

e)Sorumluluk ilkesi kapsamında;

1)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini en etkin şekilde yerine getirmekle sorumludur.

2)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kapsamında yapacağı tüm çalışmalarda etik ilkelere uygun davranır.

3)Etik ikilem söz konusu olduğunda etik karar alma basamaklarını takip eder.

4)Gerektiğinde yeterliliği ölçüsünde süpervizyon verir.

5)Meslektaşlarını etik ilkelere uyma konusunda teşvik eder.

6)Sunduğu hizmetlerde bireyin ve toplumun yararını gözetir.

7)Görüşme veya danışma sürecini etkili kullanır, bu süreyi kişisel problemlerini konuşmak veya çözmek için kullanmaz.

8)Sosyoekonomik ve kültürel açıdan dezavantajlı olan öğrenciler ile özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin güçlendirilmesi ve tüm öğrencilerin en üst düzeyde eğitim imkânından yararlanmasına engel olan durumların ortadan kaldırılması için gayret gösterir.

9)Sorumluluğunda olan stajyer öğrencilere uzmanlığı ile ilgili bilgi ve deneyimlerini aktararak öğrencileri etik ilkelere uymaya teşvik eder.

(f)Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin ihtiyaç duyulduğunda çevrimiçi bilgi teknolojileri kullanılarak uzaktan verilmesi durumunda, bu hizmetleri etik ilkeler doğrultusunda yürütür.

Sınıf rehber öğretmeninin görevleri

(1)Sınıf rehber öğretmeninin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etik ilkeler doğrultusunda yürütülmesine ilişkin görevleri şunlardır;

a)Öğrencilerine ilişkin özel ve gizlilik içeren bilgi ve belgeleri öğrenci ve velisinin izni olmadan adli ve idari soruşturma kapsamı haricinde paylaşmaz. Ancak bilgileri iş birliği ve yönlendirme kapsamında öğrenci ve velisinin iznini alarak ilgili uzmanlarla paylaşabilir.

b)Sınıf rehberlik etkinliklerinin uygulanması sürecinde yapılan paylaşımların sınıf içinde kalmasının önemi konusunda öğrencileri bilgilendirir ve onların özel ve gizlilik içeren paylaşımlarını başka bireylerle paylaşmaz.

c)İhmal ve istismar vakalarında veya ihmal ve istismar şüphesi durumlarında tutanak tutarak gerekli mercilere başvurur ve öğrencinin üstün yararını gözeterek gizlilik ilkesine uygun olarak hareket eder.

ç)Öğrencilere en etkili şekilde rehberlik edebilmek için gerekli bilgi ve becerilerini geliştirir.

d)Sınıf rehberliği için ayrılan süreyi amacına uygun olarak etkili bir şekilde kullanır ve rehberlik dışı faaliyetlerde bulunmaz.

e)Rehber öğretmen/psikolojik danışmandan öğrenciye ait özel ve gizlilik içeren bilgi talep etmez. Öğrencinin sosyal duygusal, akademik veya kariyer konularında danışma hizmeti aldığına dair genel bilgiler edinebilir.

Diğer öğretmenlerin görevleri

(1)Öğretmenlerin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etik ilkeler doğrultusunda yürütülmesine ilişkin görevleri şunlardır:

b)İhmal ve istismar vakalarında veya ihmal ve istismar şüphesi durumlarında tutanak tutarak gerekli mercilere başvurur ve öğrencinin üstün yararını gözeterek gizlilik ilkesine uygun olarak hareket eder.

c)Rehberlik hizmetleri ile ilgili bilgi ve becerilerini geliştirir.

ç)Rehber öğretmen/psikolojik danışmandan öğrenciye ait özel ve gizlilik içeren bilgi talep etmez. Öğrencinin sosyal duygusal, akademik veya kariyer konularında danışma hizmeti aldığına dair genel bilgiler edinebilir.

Kaynak:

-MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ

14 Ağustos 2020 CUMA Resmî Gazete Sayı : 31213

-MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ ETİK YÖNERGESİ

Hazırlayan: Hatice KAHRAMAN

(Meryem Albayrak Ortaokulu Psikolojik Danışmanı)